नया नेपालका 'राष्ट्रकवि’ !

By : प्रकाश सिलवाल2007-12-29,Saturday,
source: Nayapatrika Daily
एकप्रकारले का“चुलीपलट भएको छ । 'महान् क्रान्ति'ले जनतालाई सत्तारोहण गरायो, नेपाली जनता वास्तविक सत्ताका मालिक बने, नेपालको राजनीतिमा ऐतिहासिक परिवर्तनको शिखर चढ्ने पनि धेरै छन् । मानौ“, मुलुकमा यस्तो परिर्वतन अकल्पनीय थियो । उनीहरू भन्छन्, 'अब नया“ नेपाल बन्ने भयो- लोकतान्त्रिक संघीय गणतन्त्रमय मुलुक ।' तर नया“ नेपालमा शाही सत्ताद्वारा घोािषत पुरानो 'राष्ट्रकवि' सम्मान र सुविधा लिएर ढसमस्स बसिरहेको छ । राजनीतिक दलबीचको कठिन सहयात्राबाट संसद्मा लगिएको संशोधित संविधानमा 'लोकतान्त्रिक गणतन्त्र' लेखिने भएपछि मात्र होइन, यसअघि नै नया“ नेपालमा पुगेको अनुभूतिमा हामी विभोर थियौ“ । जनउभारसहितको लोकतान्त्रिक आन्दोलनपछि राज्यमा केही हुन्छ, छिटो हुन्छ र नया“ नेपाल बन्छ भन्ने निश्चित थियो । अब त्यस कार्य ढिलो मात्र हु“दै छैन, त्यसको आशामा रहेकालाई निस्त्रिmय र प्राणहीन बनाउने प्रयास पनि यसबीचमा भए, भइरहेछन् । त्यति मात्र होइन, परिर्वतन र रूपान्तरणलाई मानिसका मन-मष्तिस्कमा जमाउने काममा खासै उल्लेख्य काम हुन नसकेको स्वीकार्नर्ुपर्छ । सा“स्कृतिक रूपान्तारणबिनाको रूपान्तारण कस्तो होला - त्यसले कसरीे परिवर्तनलाई दिगो बनाउन सघाउला - जनतालाई कस्तो सन्देश देला ? निश्चय नै देशमा केही भएको छ । परिवर्तनको छनक मिलेको छ । आशा मरिसकेको छैन । संविधानसभामार्फ् नया“ नेपालको आमप्रतीक्षा जारी छ । पुराना क्रम भत्क“दैछन् । नया“ क्रम अघि बढिरहेको छ । ज्ञानेन्द्र शाहले राजकीय सत्ता लिएपछिका तत्कालीन अवस्थाका नियुक्ति लोकतान्त्रिक सरकार बनेपछि स्वतः खारेजीमा परे । राजा-रानीका नाम या मनोकांक्षाले दिइने मानपदविका नाम फेरिए, विभूषणसम्बन्धी नयँ“ विधेयकले नया“ ऐन बनायो । नया“ राष्ट्रगान आयो, संगीत आयो । तर शाही सत्ताको स्तुतिमा रमाएर राजाको निरकुंशतालाई सघाउने, विघठित राजसभाका सदस्यसमेत रहेका माधवप्रसाद घिमिरेको शाहीकालीन पदवि 'राष्ट्रकवि' अझै कायम छ । के यो स्वाभाविक हो ? नेपाली साहित्यमा प्रकृतिपे्रमी, छन्दमाधूय, गीतिमय- खण्डकाव्यलेखनका अग्रणी धरोहरका रूपमा कविवर घिमिरेलाई अन्यथा मान्न सकिन्न । त्यो अलग पाटो र बुढ्यौली उमेरमा उनको अपमान गर्नुले पनि कसैलाई, कुनै आनन्द दिदैन । घिमिरेलाई जनमानसले पहिल्यै 'कविवर' शब्दालंकारले सम्मान दिएकै हो, त्यो ठीकै थियो । त्यतिबेलासम्म उनले सायद खुलेर राजाको दलाली गरेका थिएनन् वा त्यो र्सार्वजनिक भएको थिएन । जब 'कालो दिन' माघ १९ हुदै ज्ञानेन्द्रले जनताका अधिकारमाथि नृशंस प्रहार गरे, त्यसपछि माधवप्रसाद घिमिरेहरू छिचिमिराहरुझै“ सतहमा निस्कन थाले । घिमिरे पनि त्यही बथानमा मिसिए र ज्ञानेन्द्र शाहको तानाशाही कदमको र्समर्थनमा सिलोक हाल्न थाले । जसबाट राजभक्तमा एकप्रकारको आनन्द छायो, साहस बढ्यो, जनता र जनआन्दोलनलाई आहत बनायो । कति आन्दोलनकारीमा केही हदमा भ्रम र्छने कुपात्रका रूपमा माधवप्रसाद घिमिरेहरूका 'छविको किनबेच' चलिरह्यो । घिमिरेलाई फसाएर राजभक्त बनाइएको किन भन्ने- उनी सहर्ष'मौसुफ'का पाउ मल्न सामेल भएइदिएपछि । त्यसबापत उनलाई 'राष्ट्रकवि' को 'श्रीपेच' भिराइयो । ज्ञानेन्द्रको प्रशंसा र उनको कदमको र्समर्थनका वत्तव्यबाजीबापत तथाकथित् राष्ट्रकविको तलबभत्ता र सुविधा तोकियो । कालो धनको आडमा साहित्य र समाजसेवाको ठेक्का लिएका संस्थाहरुले नै माधवप्रसाद घिमिरेलेलाई स्वार्थपर्ूवक त्यो नामको बद्नामपर्ूण्ा उचाइ दिलाए । दरबारका बाहुलीबाट निगाहबक्स 'राष्ट्रकवि'को सनक जनआन्दोलन-२ विरुद्ध खनियो । लोकतान्त्रिक आन्दोलनमा शाही सत्ताको दमनबाट सहिद हुने, यातना पाउनेको संख्या बढ्दा सत्ताकै भजन गाउनेहरू वर्तमानमा पनि कसरी राज्यको उपल्लो उपाधि गुथेर बस्न सक्छन् ? 'कला साहित्यमा र्सवहारा वर्गको जीवनधारा प्रवाहित हुनर्ुपर्छ ।' लेनिनको यो भनाइलाई मान्ने हो भने निरकंुश राजतन्त्रको स्तुति गर्नेहरूलाई अब सम्मानित स्रष्टाको उपमा कसरी दिइराख्ने - कम्तीमा तिनले हिजो आफूले गरेका जनविरोधी कित्ताप्रति खेद व्यक्त गर्न चाहन्छन् भने चाहि“ उनीहरुका निम्ति मैदान खाली छाडिनु उचित होला । तर हाम्रा 'राष्ट्रकवि' तिनै हुन्, जो शाही सत्ताका सल्लाहकारसरहका थिए । र, तिनले आजसम्म आफ्नो विगतप्रति कुनै आत्मालोचना गरेका छैनन् । यसले उनी परिवर्तनलाई स्वीकार नगर्ने प्रतिगामी कित्तामै रहेको स्पष्ट हुन्छ । यस्तो स्थितिमा नया“ नेपालका जनताले उनलाई राष्ट्रकवि मानिरह“दा के यो जनआन्दोलका उपलब्धिकै मानमर्दन होइन त - आम स्रष्टाजगत्ले यो नैतिक प्रश्न उठाउनर्ुपर्छ । यदि 'राष्ट्रकवि' बन्ने र बनाउनेको चेतनाले काम गरेको भए आन्दोलनले सफलता पाएपछि तत्काल उनको राजीनामा आउनर्ुपर्नेथियो, जसले कम्तीमा कविमानसका रूपमा उनीप्रतिको जनसम्मान थप गुम्न पाउने थिएन । यो लोकतान्त्रिक सरकारमाथि समेत उठेको प्रश्न हो । अझै पनि कथित् राष्ट्रकविको उपाधि र सम्मानसुविधा खारेज नगरी शाही कदमको र्समर्थन गरिरहनु लोकतान्त्रिक सरकारको कस्तो भूमिका हो - यावत् शाही नियुक्ति, पदवि खारेज भइसक्दा पनि राष्ट्रकविको तथाकथित् सम्मान खारेज नगरिनु के आम लोकतन्त्रवादी स्रष्टामाथिको अपमान होइन ?