स्वप्निल स्मृति

नागरिक नाम                 सनमान चेम्जोङ
ठेकाना                            पाँचथर, स्याबरुम्बा–४, स्वाबुङ
जन्म                              २०३८–०७–२९
शिक्षाः                             स्नातक
प्रकाशित कृति                रङ्गैरङ्गको भीर ( विसं २०६२)
                                       बाडुली र सुदूर सम्झना ( विसं २०६८)
ईमेल                               swapnil.ranga@gmail.com
--------------------------------------------------

सपना-३

निदाउनु खतरा छ मलाई
कि सपनामा सेक्सटोय जत्रो रोबोट आउँछ
त्यो एकाएक विशाल गिद्ध बन्छ निगुरादेन याक्पेको
उठाएर लैजान्छ अक्करको टुप्पामा कावा खाइरहेको
टुनीको रुखको सयौँ तलामा...

झिक्रा झिक्रीले कुँदेको गुँडमा लुच्छ मेरो अस्मिता
मेरो मुटुमा बेस्मारी ठुँग्छ ठुँग्छ र
उसको चुच्चोबाट झर्छ रगत तपतपी तमोर नदीमा…।

रोबोट यसरी सपनामा लाप्पा खेल्छ मसँग
मलाई मार्न/मलाई नामेट पार्न
जब म पराजित भएर मर्न आँटेको हुन्छु
तब सम्झिन्छु
विपनामा येबाले
मेरो माङ्गेनामा शीरमाथि छर्किएको पानी…
त्यही पानीले बौरिन्छु, मृत्युबाट घुर्ता हुन्छु
…ब्यूँझन्छु !

निदाउनु खतरा छ मलाई
क्षणभङ्गुर आँखा के चिम्लिएको हुन्छु मृतकले झैँ
सियोको टुप्पोजत्रो भाइरस पस्छ मेरो मस्तिष्कमा
त्यो एकाएक भैँसीजत्रो भइदिन्छ भ्वाँभ्वाँ कराउन थाल्छ
मेरो देशको निशाना छापजस्तो लामा लामा सिङले
हान्छ, हान्छ र गिदी नै छ्यालब्याल पारिदिन्छ मेरो
त्यही गिदीबाट कुम्भमेला उठ्छ लाख भैँसीको…

भाइरस यसरी आउँछ मलाई केहीछिनलाई भैँसी बनाउँछ
तब सम्झन्छु
विपनाका कुरा
ज्वरो आउँदा अक्षता च्यापेर फेदाङ्बाले औँला
मेरो टाउको वरिपरि घुमाएर फुः फुः चार पटक फुकिपठाएको…
त्यही अक्षताले मान्छे हुन्छु …ब्यूँझन्छु

निदाउनु खतरा छ मलाई
तै निदाउनु छ ल्यापटप शिरानी हालेर
तै निदाउनु छ मोबाइल खेलाउँदा खेलाउँदै
तै निदाउनु छ कानमा आइपोड घुसारेर…

---------------------------------------------------


जिन्दगी माइला


जिन्दगीमा…
जिन्दगी माइला गफ दिन्छौ
-तरुनीको
-देश/परदेशको

तीनतले कान्छी…कारबारी माइली…याङ्सिङबुङ ठूली…
राम्री राम्री…जिउडालका त
तिम्रै मात्र तरुनी…

आसाम, बर्मा, मेघालय, नागाल्याण्डमा त झन्
के भन्नु र…
तिमी तरुनीहरुको राजा हई !
पत्याउँ/नपत्याउँ ?

चौधसाल खाँदै गाउँबाट हराएको
कोइलाखातमा कोइला खन्दा-खन्दा
चौधसाल पछि कोइलाभन्दा कालो…
बूढो भएर फर्क्या छौ-
हाट टेक्नेवित्तिकै तन्नेरी पुगिहाल्छौ
छायाँ जस्तै तरुनीको पछि पछि
इण्डियन टेप घन्काएर हाटको शिरपुछार कुदिबस्छौ…

'जप्फु' पहाडको ठण्डीले सेक्पा सुकाएको तिमीलाई
सोल्टिने ठूलीले छानेको पैकारी जाँड चिसो हुन्छ
डोयाङ नदीको तिरमा आरा काट्दा काट्दा
आराधरानजस्तै हुइपा भएको तिमी
विहेभोजमा तरुनीअघिल्तिर 'रिकुटे' हुँ भन्छौ
उता तरुनीहरुको आँखा बोल्छ-
छट्टु पो हो कि जिन्दगी माइला…

गाउँमा दुःख छ नि त…
कुम्लोमा बोकेर अस्पताल लगेको विरामी
कुम्लोमै स्वर्गारोहण हुन्छ
तिमीचाहिँ गफ दिन्छौ
हप्तादिन रेलमा कुदेको/रेलभित्रै सिनेमा हेरेको…
बर्माको सिमानासम्म तानिएको
तिम्रै इँजारको कथा कहालीलाग्दो छ

च्याब्रुङ उल्टो भिरेर
राखी सावन्तको आइटम डान्स नदेखाउ
पत्याउनु कहाँ तरुनीले…
ठुटे अङ्ग्रेजी मिसाएर चिठी पठाउँछौ…
फोटो पठाउँछौ
जम्मा दश भा.रु. धानेको पर्स पल्टाएर
यी मेरी फल्ना तरुनी मन पर्यो ? चाहिँ नभन ल !
तरुनीहरु कम चम्बु हुन्छन्
करिश्मा मानन्धरको पोस्टकार्ड पठाएर
काठमाडौ खिचेको मेरो फोटो है लेखिपठाउँछन् ।

गाउँ पछि पर्यो भन्छौ
मानिस काम नलाग्ने भन्छौ
ल यो त ठीक छ
तर भोजको लागि दाउरा चिर्नु जाऊँ भन्दा
अझै पाहुना पल्टिन्छौ
स्कुलको लागि सिमेन्टी बोक्न गुहार्दा
तुरुन्तै पखाला चलाउँछौ
ब्रम्हपुत्रको किनारमा गोठाला गर्दागर्दा
झन्नै गोपालवंशी नभएको तिमी
उल्टै नराम्री तरुनीहरुलाई कुराले हान्छौ…
माइलौ !
यसरी त कुन दिन उनीहरुको माइतीले खुकुरीले हान्छ हौ ।

'जिन्दगीमा…'
'जिन्दगीमा…'
'जिन्दगी'को उच्चारण जिन्दगीमा तिमीले जति कसले गरेको छ र !
जिन्दगीमा यही त एउटा राम्रो गरेको छौ
हजार बाटो बिराएर िन
आफ्नो गाउँ फर्केको छौ
जिन्दगी माइला !
यो मानेमा
तिमीलाई सलोट छ !
यहाँको पानीको…माटोको…हावाको…


च्यातेर साहुको छिप्पट तमसुक
उकासेको छौ बाजेबराजुको बेँशी खेत
यो ठीक गरेका छौ ।

---------------------------------------------------------------
पश्चिम क्षितिजबाट...



क्षितिजपारि आकाश गर्जिन्दा
क्षितिजपारि बिजुली चम्किँदा
आमालाई सम्झिन्छु,

एकोहोरो हेरिरहन्छु पूर्वीक्षितिजतिर...

त्योभन्दा पर मेरो देश छैन
त्योभन्दा उता मानिसको बस्ती छैन
एकटक हेरिरहन्छु -
घरतरुलको लहराले घोचा नाघेर जंगलतिर हेरिरहेझैँ...
आँगनमा बिस्कुन उठाउँदै छन् कि आमा
हाँडीमा मकै-भटमास भुट्दै छन् कि आमा
जंगलमा मर्चाको दबाइ खोज्दैछन् कि आमा

सपनामा पनि लखेट्छ सर्पले
विपनामा पनि लेखेट्छ सर्पले
'आमा !'भनेर ब्यूँझन्छु
घरमा सर्पदेवता रिस्सियो िक !
विपनामा पनि रुख ढल्छ यो देशमा
सपनामा पनि रुख ढल्छ यो देशमा
गाउँमा आमाअघिल्तिर झारफुक गर्दै बसेको छ कि देवारी
खरानी ओढेर सेताम्यै खोक्दै रगत बसेकी छिन् कि अगेनोनेर आमा

दुःखको रौँ गन्दागन्दा
गनेको छुइना-
घर छोडेको कति वर्ष भो ?
ए...त्यो यासोक बजारमा
सङ्पाङ्भे तन्नेरीहरुसँगआमा धाननाच्न उभिँदा
म छोरा शर्माएको हिजोजस्तो लाग्छ...

हाट जाने बाटो आमाले चिनाउनुभो
मूलबाटो बाटो आमाले चिनाउनुभो
लाठे भएपछिको एकदिन
पश्चिमतर्फ भन्किगएका माहुरीहरु देखाएर
'लु भन्किगए है !' भनेर
विरक्तिन्दै माहुरी भन्किनुको अर्थ चिनाउनुभो...
बा ! त्यही माहुरीहरुसँगै मेरो आत्मा भन्किएर
म यो ठाउँमा आइपुगेको हो !

यो अर्कैको देशबाट
सुदुरबाट
पूर्वीक्षितिजतिर फर्किँदा
पश्चिम क्षितिजसम्म
मेरो छायाँको पुल टाँगिन्छ लामो न लामो...
स्मृतिको तान टाँगिन्छ लामो न लामो ...
पर्वतको चुचुरामाथि उदाउँदा घाम
पर्वतको चुचुरामाथि उदाउँदा जून
बादलमा फक्रिएर आउँछ मेरी आमाको सूनको फूल...
मेरो अनुहारमा चम्किएर आउँछ मेरी आमाको अनुहारको प्रतिविम्ब
कि मलाई 'मानिस' बनाउन भनी
बुबाले बेचेको मेरी आमाका त्यो सुनको फूल
आकाशमा घामजून भएछ...

सम्झिन्छु-
आमा र बुबा जिस्किदाखेिर
आमाको काखमा टाँसिदै रोएको हिजोजस्तो लाग्छ
'तिमीलाई छोडेर पोइला जान्छु अनि कोसँग सुत्छस्'
आमाले मलाई त्यतिकै डर देखाएको मेरो आँखामा झलझली छ
कि म जीवनका सम्बन्धहरु टुक्रिएर
यो ठाउँमा पोइला आएको हुँ ?
कि म नजाने बाटो हिँडेर
नफर्किने बस्तीमा आइपुगेको हुँ ?

अर्कै देशबाट...टाढाबाट...
एकोहोरो हेरिरहन्छु पूर्वीक्षितिजतिर म...
मेरी आमासँग नभेटेको कति भो ?
कसरी यो देश यति सुदूर भो ?
कि यो देशबाटमेरो देश पुग्न
यो दुई दिनको जिन्दगीमा
दुई दिन दुई रात लगाउँछ रात्रीबसले,
त्योभन्दा पर मेरो देश छैन
त्योभन्दा पर मेरो जानेठाउँ छैन ।

लिम्बूभाषाबाट अनुदित)
-------------------------------------------------------------------------------


बुबा


भरुवा बन्दुक काँधमा राखेर जङ्गल गइरहेको
ढुङ्गा फुटाइरहेको
ऋणको सानो कुम्लो बोकेर
ग्लानबाट गाउँ आइरहेको……
हिउँदो लाग्यो कि घर छोड्ने ए मान्छे !

आस्थाको ढाका टोपी
क्रान्ति पहिल्याउने लामो गम्बुट
विचार पिउने ठूलो लुम्बा
किनिमा तिहुन मुछिएको भातको अन्तिम गाँस टिप्दा
झर्के थालमा चिप्लिएको तिम्रो माइली औँला
ओहोहो…! त्यो माइली औँला !
बेला बेला उठ्थ्यो तिम्रो नाकअघिल्तिर सिधा
र हेथ्र्यौ मलाई टेढो टेढो आँखा …

मेरो साथी !
दस वर्षको हुँदा हो
'फिक्चुके ! फिक्चुके !' भनेर तिम्रो नाम काढेको
जतिखेर उठ्यो तिम्रो दाहिने हात र बजि्रयो मेरो देब्रे गालामा
त्यतिखेर हुँ 'आमा' भनेर रोए पनि
बुबा भनी अलिअलि चिनेको …

सुँगुरको पाठा बोकेर पेरुङ्गोमा
फिक्चुकेकॊ पछिपछि धुर्विसे पन्चमी जाँदा
थाहा पाएको हुँ बजार भाऊ मान्छेको
फिक्चुकेले सुँगुरको जगर तोला-तोला बटुलेर झोलामा
डुल्दा तमोर खोला मेवा खोला…
लाग्थ्यो-
मेरो साथी बादल धुम्मिएको
सेतो सेतो वर्षात् झुण्डिएको
खोलाको माथि…माथि…शीरतिर होला
फिक्चुके खरितेले गाईगोरुको लस्करसँगै काट्दाखेरि देउराली
विदेश भन्ने पहिलोचोटी जानेको हुँ 'सिलिगुढी, जय बङ्ला!'

फिक्चुके ! तिम्रो ढाडजस्तो सडक टेकेर
म आज खै कुन्नी कुन देश आइपुगेँ !
तिम्रै मुखबाट पहिलोचोटी सुनेको हो 'नेपाल नेपाल'
तिमी आइ नपुगेको 'नेपाल'पो आइपुगेँ िक
उता फुल्न थालिसक्यो होला
हिँड्ने बेला मैले रोपेको बारीको डिलको नास्पाती
तर चिन्नै गार्हो अझै मलाई
म कहाँ छु ?
यो कुन देश कुन दिशापत्ता हो ...

यता म ढुङ्गा हान्दै छु
उता ढुङ्गा ढोग्दै हौला तिमी देउरालीमा
उता राँको फालेर खेद्दै हौला अनिकाल साउने सक्रातीमा
यता म राँकेजुलुस बालेर बोलाउँदै छु उज्यालो

जब मस्तिष्कमा खुट्टा पलायो र ताकेँ अर्कै ध्रुव
उता एक्लो रुख भयौ तिमी हाँगा उछिट्टिएको एक्लो रुख
यता ममा पलायो एउटा नौतुन हाँगा
बडो स्वप्नील हाँगा !
जसको लागि मेरो काँध भएको छ चोमोलुङ्मा, चढ्छ र,
क्षितिजको अन्तिम फेरको तारालाई छुन्छु भन्छ
जसको लागि मेरो काख स्वप्नभूमि भएको छ र ब्यूँझिँदा
पूर्वी आकाशतिर उदाइरहेको निक्खुर जूनमा पुग्छु भन्छ

बुबा !
आज म बुबा हँदा पो
तिमीलाई बल्लबल्ल चिनेँ हौ ।

-----------------------------------------------------------------------

शब्द शब्द


आकासगङ्गामा कति होलान्
झल्मलझल्मल ताराहरु ...
शब्दकोषमा
धेरै धेरै शब्दहरु चम्किरहेछन्
जस्तो कि-
स्वतन्त्रता
जो उन्मुक्त चराहरुको पखेटामा
कुँदिएको छ-अक्षरशः ।

जङ्गलमा कति होलान् फन्फनी माकुरे जालहरु
जालहरुमा कति होलान्
माऊ-माकुराका लासहरु
शब्दकोषका पन्नाहरुमा
धेरैधेरै शब्दहरु जेलिएका छन्
एउटा उदाहरण- षडयन्त्र
जो शकुनीको हस्तरेखामा पढ्न सकिन्छ
र महाभारत युद्धको परिणाम
पूर्व अन्दाज गर्न सकिन्छ ।

जङ्गबहादुरले कति फटायो होला
जोर लत्ता-कपडा जीन्दगीमा
शब्दकोषमा
धेरैधेरै पत्ताहरु च्यातिसकेका छन्
जस्तो कि उप्किसकेको छ-
कथित एकीकरणको बाक्लो आवरण
कि अब जरुरी छ संरचनामा पुनर्रचना
-औधी शब्दहरुको अर्थमा परिवर्तन
-उपल्ला शब्दहरुको मूल्यमा विघटन

कहिलेसम्म काँचो खुन पिउला
घट्घट् घट्घट् कालभैरवले
शब्दकोषमा
धेरैधेरै शब्दहरुले माग्दछन् 'इरेजर बलिदान'
जस्तो कि-
लेख्नै मिल्दैन तबसम्म
जबसम्म सम्मानित हुन्छ
-मृत इतिहासको किच्कन्या खेलाउनेहरुको चरित्र
-मृत शब्दहरुको िसंहासन िसंगार्नेहरुको नियत

देश माने बधशाला
जनता माने राष्ट्रिय गधा
यसरी शब्द अर्थ घोकाइरहेछ जो
जबसम्म अमर रहन्छ
शब्दकोषमा उसको मात्र नाम ।

समुद्रमा कति उठ्लान्
झुर्ढुङ झुर्ढुङ झडङडङ झ्वाम् झ्वाम् ज्वारभाटाहरु
शब्दकोषमा
धेरैधेरै शब्दहरु छछल्किरहेछन्
जस्तो कि-
विद्रोह
यहीँ शब्द हो-प्रत्येक भूइँचालोहरुको केन्द्र
कि केही रेक्टर स्केलको सौजन्यमा
शुरु हुन्छ विनिर्माणको महाउत्सव ।

----------------------------------------------------------------

शङ्खेकिरा


म हुँ शङ्खेकिरा…
ढि…लो गरी चिप्लिरहेको…

मेरुदण्डमा भारी जिन्दगी बोकेको छु…
आम्मममम…… कति भारी !
पेदु पेदु भएर…
थिचिएर…िसंगो "युनिभस्र'ले पृथ्वी माथिको अचानोमा
हिँडिरहे छु
तर युनिभस्र त होइन मैले ढाँटेको हो
दुःखको कुम्लो पो हो त्यो मेरो मेरुदण्डमा अडिएको……
सयमुन्द्री छिनाउन माइत गइरहेकी
बूढी लिम्बुनी चेलीको थुन्चे पो हो …
गोलीगठ्ठा भरिएको 'कम्ब्याट ब्याग' हो
युद्धमोर्चामा हाजिर हुन गइरहेको सिपाहीको…
त्यस्तै के के के के हो…

म हुँ शङ्खे किरा
ढिलो गरी चिप्लिरहेको…
मेरा दमाली फट्येङ्ग्राहरु
जीवनको एथ्लेक्टिक्स उर्फिएर कहाँकहाँ पुगिसके
मेरा दमाली छेपाराहरु
जीवनको राजनीतिमा कति रङ फेरिसके
मेरा दमाली छुचुन्द्राहरु
यही नर्कटघारीमा हुर्किएर के-के भइसके
आफू त सँधै भारीवाल
नर्कटको पातको लम्बाइ ढिलो-ढिलो…
अड्कली-अड्कली नापिरहेछु…

म हुँ शङ्खे किरा
ढिलो गरी चिप्लिरहेको…
जहाँ जहाँ चिप्लिएको छु
त्यहाँ त्यहाँ छोडेको छु आदिम चिप्लो
त्यही चिप्लोमा चिप्लिएर मभन्दा छिटो भएको हो समय !

-----------------------------------------------------------------------------
आँधीको आख्यान


सर्वप्रथम त
कालो निलो क्षितिजबाट
विजुलीको चम्किलो हस्ताक्षर आइपुग्यो
र प्रत्येकको निधारमा लेखिदियो क्रान्ति
त्यसपछि चट्याङग्रस्त पहाडबाट
गर्ल्याम्म{{{ ! रुखहरु ढलेको आवाज आइपुग्यो
क्रमशः बतासमा तैरिँदै
शिरीषको फूल र पतझडको पतिङ्गर आइपुग्यो
फूलको सुगन्ध आइपुग्यो
अन्ततः हजार वर्षको सन्नाटा सोहोर्दै
सहरमा आँधी आइपुग्यो ।

जब आँधी आइपुग्यो सहरमा
हजार वर्षसम्म सन्नाटा पुजेर बस्नेहरुको
घर-घरमा छिर्यो
भोकमरीमय भान्साकोठाका थाल बटुका राखनधारन
ईश्वरविहीन पूजाकोठाका सर्पदेवताका थान, पूजाका थाली
ऐसआरामसून्य सिटिङ रुमका ऐना, फूलदानी, महाराजको तस्विर
सप्पैसप्पै ल्याङफ्याङ फाल्दियो र
घोर अशान्ति मच्चाइदियो ।

जब आँधी आइपुग्यो
हजार वर्षसम्म एउटै कुरा सत्य मान्ने
बुद्धिजीवीहरुको पुस्ताकालयमा पस्यो
पल्टाउँदै फररर…धर्म इतिहास र संविधानका पुस्तक
यति छिटो पढ्यो कि के बुझ्यो कुन्नि
गड्यामगुडुम लडायो-
किताबले भरिएका दराज-टेबल
उनीहरुको सत्य त्यही थिचिएर मर्यो ।

सहरमा आँधी आइपुग्दा
जुम्रा मारिरहेको थियो न्यायपालिका
सरकार शान्तिको गीत गाइरहेको थियो
राष्ट्र निर्माताको जन्मोत्सवमा
सहरवासी मैनवत्ति जलाइरहेका थिए
भुस्याहा कुकुरहरु
आलस्यमा लडिरहेका थिए यत्रतत्र
राष्ट्रप्रमुख आफ्नो जन्मदिनको उपलक्ष्यमा
मुलुकवासीलाई बडो प्रेमले सम्बोधन गरिरहेको थियो ।

जब आँधी आइपुग्यो सहरमा
आँधीको पदचापले गर्जियो आकाश धर्ती
पानीको छिटाले हिर्काउन थाल्यो मानिसको अनुहार
हावाको गतिले धकेल्न थाल्यो मानिसको चेतना

मन्दिरका गजुर, विजुलीका पोल
चोकचोकमा टाँगिएका प्रजातन्त्रका होर्डिङ बोर्ड
चौबाटोबीच उभिएको बादशाहको शालिक
दरबारको वार्दलीमा सुकाइएका बादशाहका लुगाफाटा
बादशाहले सडकमा बिछ्याएको सुशासनको विस्कुन
सप्पैसप्पै उडाइदियो आँधीले
कि ती फगत् कसिङ्गर थियो ।

जब आँधी आइपुग्यो सहरमा
शोकमा सधैँ झोक्राइरहेजस्तो राष्ट्रिय झण्डा
जोडजोडले फर्फराउन थाल्यो ।